رادارهای AESA چیست و چطور به ارتش برتری می‌دهد؟

به گزارش اکوایران، در جنگ‌های مدرن، اطلاعات و شناسایی سریع به‌اندازه موشک و تانک اهمیت دارد. یکی از پیشرفته‌ترین ابزارها در این زمینه، رادارهای AESA (Active Electronically Scanned Array) هستند؛ فناوری‌ای که امروزه روی جنگنده‌ها، ناوهای جنگی و سامانه‌های پدافندی نصب می‌شود و برتری بزرگی نسبت به رادارهای قدیمی دارد.

در زبان فارسی از این رادارها با عنوان آرایه اسکن الکترونیکی فعال هم یاد می‌شود، به این دلیل که نوعی آنتن آرایه فازی به شمار می‌آید.

رادار AESA چیست؟

رادار AESA نوعی رادار است که به جای یک آنتن بزرگ متحرک، از هزاران ماژول کوچک فرستنده/گیرنده (T/R modules) تشکیل می‌شود. نکات جالب توجه درباره آن، از این قرار است:

• هر ماژول می‌تواند به‌طور مستقل سیگنال تولید و دریافت کند.
• به همین دلیل، رادار AESA قادر است به‌طور هم‌زمان چندین هدف را رهگیری کند.
• این رادار نیازی به حرکت مکانیکی آنتن ندارد؛ بلکه پرتوهای رادار به‌صورت الکترونیکی تغییر زاویه می‌دهند.

تفاوت با رادارهای قدیمی (PESA و مکانیکی)

تفاوت‌هایی میان رادار AESA و رادارهای قدیمی وجود دارد:

نمونه‌ای از ظاهر رادار AESA

رادار مکانیکی: آنتن باید بچرخد تا محیط را پوشش دهد و به همین دلیل کند و آسیب‌پذیر می‌شود. این در حالی است که رادارهای مدرن به این شکل نیستند.

رادار PESA (Passive ESA): سیگنال از یک منبع واحد تولید و بین ماژول‌ها تقسیم می‌شود. این بخش با رادارهای جدید فرق دارد.

رادار AESA: هر ماژول سیگنال جداگانه دارد و به همین دلیل سریع‌تر، دقیق‌تر، مقاوم‌تر در برابر جنگ الکترونیک به شمار می‌آید.

قابلیت‌های کلیدی AESA

می‌توان پنج قابلیت اصلی را برای رادارهای مدرن AESA در نظر گرفت:

1. رهگیری هم‌زمان چند هدف

می‌تواند ده‌ها هواپیما یا موشک را به‌طور هم‌زمان ردیابی کند.

2. مقاومت در برابر جمینگ (ضد‌جنگ الکترونیک)

چون سیگنال‌ها در باندهای مختلف و به‌صورت تصادفی پخش می‌شوند، دشمن سخت‌تر می‌تواند آن را مختل کند.

3. پنهان‌کاری (Low Probability of Intercept – LPI)

رادار AESA سیگنال‌های ضعیف و پراکنده‌ای ارسال می‌کند که توسط گیرنده‌های دشمن سخت‌تر شناسایی می‌شوند.

4. سرعت واکنش بالا

چون پرتو الکترونیکی است، تغییر زاویه تقریباً آنی انجام می‌شود.

5. کاربرد چندمنظوره

شناسایی هواپیماها و موشک‌ها؛ نقشه‌برداری دقیق زمین (SAR – Synthetic Aperture Radar) و همچنین ایجاد اختلال الکترونیک (Jamming) روی دشمن از جمله کاربردهای هم‌زمان این رادار است.

نمونه‌های شاخص AESA در جهان

آمریکا: رادار AN/APG-81 را روی جنگنده F-35 قرار داده که یکی از پیشرفته‌ترین AESAها در دنیاست.

اروپا: رادار Captor-E را روی Eurofighter Typhoonقرار داده است.

چین: رادار AESA را روی جنگنده J-20 گذاشته است.

روسیه: رادار Zhuk-AE را برای جنگنده‌های میگ و سوخو در نظر گرفته است.

چرا AESA زمین بازی را عوض می‌کند؟

می‌توان چند دلیل برای این اتفاق در نظر گرفت:

• به ارتش‌ها امکان می‌دهد قبل از دشمن، او را ببینند.
• در نبردهای هوایی، ثانیه‌ها تفاوت مرگ و زندگی‌اند؛ AESA این برتری را فراهم می‌کند.
• ترکیب این رادار با موشک‌های هوابه‌هوای برد بلند، کنترل آسمان را به کشور دارنده می‌دهد.

رادارهای AESA فقط یک ابزار شناسایی نیستند؛ بلکه ترکیبی از چشم، گوش و سلاح الکترونیکی در میدان جنگ مدرن به شمار می‌آیند. کشورهایی که این فناوری را دارند (آمریکا، چین، روسیه، اروپا) از یک برتری استراتژیک برخوردارند. به همین دلیل، AESA را می‌توان چشم‌های هوشمند ارتش‌های قرن ۲۱ نامید.