هوش مصنوعی (AI) به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی صنعت فناوری اطلاعات است. در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه‌ی یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی (NLP) و مدل‌های زبانی بزرگ، نه تنها چهره‌ی فناوری را دگرگون کرده‌اند، بلکه به‌طور خاص صنعت جستجو را نیز وارد مرحله‌ای تازه کرده‌اند. اکنون شرکت‌های بزرگ فناوری از جمله گوگل، مایکروسافت، اپل و آمازون در حال رقابتی فشرده برای توسعه‌ی نسل جدید موتورهای جستجو هستند که دیگر صرفاً ابزار یافتن صفحات اینترنتی نیستند، بلکه به‌عنوان دستیاران دیجیتال هوشمند عمل می‌کنند. با اقتصاد خبر همراه باشد تا عمیق‌تر به این موضوع مهم بپردازیم.
پایان جستجوی سنتی؟
در مدل سنتی، موتورهای جستجو به کمک الگوریتم‌های خزنده و ایندکس‌کننده، صفحات وب را فهرست می‌کردند و براساس کلمات کلیدی، نتایجی نسبتاً مرتبط به کاربر نمایش می‌دادند. اما این روش، به‌ویژه در مواجهه با سوالات پیچیده یا نیاز به پاسخ‌های ترکیبی، ناکارآمدی‌هایی داشت.
امروزه با ظهور مدل‌های زبانی نظیر GPT و Gemini، موتورهای جستجو قادر به تحلیل نیت کاربر، تفسیر متن، ارائه‌ی پاسخ‌های شخصی‌سازی‌شده و حتی ایجاد گفت‌وگوهای چندمرحله‌ای شده‌اند. برای مثال، در سرویس‌های جدید مایکروسافت بینگ و گوگل سرچ جنراتیو، کاربران می‌توانند سوالاتی مفهومی بپرسند و پاسخ‌هایی دریافت کنند که به‌جای ارجاع صرف به سایت‌ها، تحلیل، خلاصه‌سازی و حتی پیشنهاد نیز ارائه می‌دهد.
نقش شرکت‌های بزرگ در آینده‌ی جستجو
مایکروسافت با ادغام مدل‌های GPT در موتور جستجوی Bing، به نوعی آغازگر موج جدیدی از “جستجوی مولد” (Generative Search) شد. گوگل نیز با پروژه‌هایی نظیر Search Generative Experience (SGE) تلاش دارد مدل‌های هوش مصنوعی خود را مستقیماً در جریان جستجوی کاربران وارد کند.
سوزان واترز، مدیر بخش توسعه هوش مصنوعی در گوگل، می‌گوید:
«جستجو دیگر تنها یافتن پاسخ نیست، بلکه به تجربه‌ای انسانی، مکالمه‌ای و غنی تبدیل شده است. ما می‌خواهیم هر کاربر، بدون توجه به سطح سواد دیجیتال یا زبان، بتواند پاسخ دقیق و مرتبطی دریافت کند.»
فرصت‌ها و چالش‌ها
گرچه کاربرد هوش مصنوعی در جستجو، فرصت‌های عظیمی برای ارتقای تجربه کاربری و افزایش بهره‌وری فراهم کرده است، اما چالش‌هایی نیز پیش روی این تحول وجود دارد:
- حفظ حریم خصوصی کاربران
حجم عظیم داده‌هایی که برای آموزش این مدل‌ها استفاده می‌شود، نگرانی‌هایی درباره ردیابی رفتار کاربران و سوءاستفاده‌های احتمالی ایجاد کرده است. - مقابله با سوگیری الگوریتم‌ها
مدل‌های زبانی ممکن است اطلاعات نادرست یا سوگیرانه تولید کنند. شفافیت در نحوه آموزش و پایش این مدل‌ها، مسئله‌ای کلیدی است. - کاهش ترافیک سایت‌ها
از آنجایی که موتورهای جدید پاسخ را مستقیماً ارائه می‌دهند، ممکن است کاربران بدون کلیک کردن بر روی لینک‌ها، به پاسخ برسند. این مسئله برای ناشران و سایت‌های خبری به کاهش بازدید منجر می‌شود.
آینده چگونه خواهد بود؟
به نظر می‌رسد در سال‌های آینده، مدل‌های ترکیبی از هوش مصنوعی، واقعیت افزوده (AR) و اینترنت اشیا (IoT)، نحوه‌ی دسترسی انسان‌ها به اطلاعات را متحول خواهند کرد. کاربران ممکن است دیگر نیازی به تایپ سوال نداشته باشند؛ بلکه از طریق صوت، تصویر یا حتی تعامل با محیط، اطلاعات دلخواه خود را از یک سیستم هوشمند دریافت کنند.
مرکز تحقیقات دیجیتال اروپا در تازه‌ترین گزارش خود آورده است:
«تا سال ۲۰۲۷، بیش از ۶۰٪ جستجوهای اینترنتی در جهان، توسط موتورهایی انجام خواهد شد که به‌طور کامل از هوش مصنوعی مولد استفاده می‌کنند.»
جمع‌بندی:
نسل جدید موتورهای جستجو، نمایانگر آینده‌ای است که در آن مرز میان انسان و ماشین در تعامل با داده‌ها، به‌شدت کمرنگ می‌شود. با وجود چالش‌های پیش‌رو، نقش بی‌بدیل هوش مصنوعی در تسهیل، تعمیق و هوشمندسازی فرآیند جستجو در حوزه تکنولوژی، غیرقابل‌انکار است.
