افزایش قیمت سوخت و تغییر الگوی سفر؛ بازار تاکسی فرودگاه امام وارد مرحله تازهای شد
افزایش نرخ سوخت در پاییز امسال، موجی از تغییرات رفتاری و ساختاری را در نظام حملونقل کشور ایجاد کرده است؛ تغییری که تنها به خیابانهای شهری محدود نمیشود و مسیرهای پرتردد مانند خطوط فرودگاهی را نیز دگرگون کرده است. با تحقیق متخصصین مجموعه پرشیا تاکسی نخستین نشانهها از تغییر الگوی سفر، در مسیرهای بلندپروازانهای مشاهده شد که همواره تحت تأثیر نوسانات هزینهای قرار میگیرند. در همین چارچوب، بازار تاکسی فرودگاه امام نیز با جهشی محسوس در تقاضا، جابهجایی قیمتها و رشد رزروهای آنلاین مواجه شده و وارد مرحلهای تازه از رقابت و بازآرایی عرضه شده است.
اثر موج جدید قیمت سوخت بر تقاضای سفرهای فرودگاهی
بر اساس دادههای منتشرشده از وزارت نفت، متوسط هزینه بنزین برای رانندگان ناوگانهای عمومی طی سه ماه گذشته حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش داشته است. این موضوع بهویژه در مسیرهای طولانیتر—که زمان سفر از ۴۵ دقیقه تا بیش از یک ساعت متغیر است—به شکلی مستقیم روی قیمت تمامشده سرویسها اثر میگذارد. مسیر فرودگاه امام در جنوب تهران نیز از همین الگو پیروی کرده و افزایش هزینهها برای رانندگان باعث شده بخشی از ناوگان، از جمله ناوگانهایی مانند پرشیا تاکسی، ساختار قیمتگذاری خود را بازبینی کنند.
در کنار این موضوع، دادههای غیررسمی از اپلیکیشنهای حملونقل نشان میدهد سهم رزرو آنلاین سفرهای فرودگاهی نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۱۸ تا ۲۳ درصد رشد داشته است. افزایش شفافیت قیمت، امکان مشاهده نوع خودرو و نیاز مسافران به برنامهریزی زمانی، سه عامل اصلی این رشد عنوان میشود. بخش قابلتوجهی از این سفرها مربوط به ساعتهای نیمهشب است که حجم پروازهای خروجی به بیشترین حد خود میرسد و مسافران تمایل بیشتری به رزرو قطعی دارند.
بازار فرودگاهی در شرایط جدید چگونه رفتار میکند؟
بازار حملونقل فرودگاهی، برخلاف سفرهای درونشهری، تحت تأثیر سه مؤلفه اساسی قرار دارد:
۱) قیمت سوخت، ۲) نوع خودرو و مصرف آن، ۳) الگوی تقاضای مسافران.
افزایش هزینه انرژی باعث شده رانندگان سرویسهای فرودگاهی بیش از گذشته به مصرف سوخت و نوع خودرو توجه کنند. تفاوت مصرف بنزین میان خودروهای اقتصادی و خودروهای بزرگتر، اکنون بیش از گذشته در قیمت نهایی دیده میشود.
برای نمونه، خودروهای ون که معمولاً قابلیت جابهجایی چندین مسافر و بار را دارند، بهطور طبیعی مصرف سوخت بیشتری ایجاد میکنند. تغییرات اخیر قیمتها سبب شده رزرو تاکسی ون فرودگاه امام عمدتاً برای گروههای پرجمعیت یا خانوادههایی که چند چمدان حجیم دارند انجام شود؛ زیرا در شرایط جدید، انتخاب ون برای یک یا دو مسافر دیگر بهصرفه نیست و رفتار مسافران به سمت خودروهای کممصرفتر متمایل شده است.
در مسیرهایی که زمان سفر طولانیتر است، چه اتفاقی افتاده؟
تحلیل دادههای بازار نشان میدهد بخشی از رشد هزینهها نه به طول مسافت، بلکه به زمان سفر و حجم ترافیک بازمیگردد. مسیرهای ورودی و خروجی فرودگاه امام در ساعات شلوغ شبانهروز گاهی بیش از یک ساعت زمان نیاز دارند. رانندگان گزارش میدهند که افزایش زمان سفر باعث رشد هزینه فرصت شده و به همین دلیل، نرخگذاری سرویسها نسبت به سال گذشته انعطاف بیشتری پیدا کرده است.
اینجا است که سرویسهایی مانند تاکسی فرودگاه امام خمینی نقش مهمی ایفا میکنند. این گروه از ناوگان، معمولاً ساختار قیمتگذاری خود را بر اساس زمان و مسیر ثابت تنظیم میکنند؛ در نتیجه نوسانات شدید قیمتی کمتر در آن دیده میشود و مسافر پیش از سفر، عدد قطعی را دریافت میکند. همین موضوع باعث شده بخشی از مسافران واکنش محتاطانهتری نسبت به افزایش هزینههای سوخت داشته باشند و ترجیح دهند از سرویسهایی استفاده کنند که پیشبینیپذیرند.
تحلیل نوع خودرو و اثر آن بر قیمت تمامشده
تفاوت نوع خودرو در ناوگان فرودگاهی بیش از هر زمان دیگری بر انتخاب مسافر اثر گذاشته است. خودروهای شاسیبلند نظیر رافور، به دلیل فضای مناسب و توان جابهجایی بار بیشتر، برای سفرهای خانوادگی و مسافران بیزینسی گزینه مطلوبی هستند. اما مصرف سوخت بالای این خودروها، پس از افزایش قیمت سوخت، باعث شده رزرو تاکسی رافور فرودگاه امام تنها در صورت نیاز واقعی انجام شود.
در مقابل، خودروهای کممصرف یا هیبریدی طی ماههای اخیر جایگاه تازهای به دست آوردهاند. رانندگان این خودروها گزارش دادهاند که حتی با افزایش هزینه انرژی، قیمت نهایی سرویس آنها کمتر تحت فشار قرار گرفته است و همین موضوع رقابت بین ناوگانها را تشدید کرده است. این تغییر ساختاری میتواند در آینده نزدیک شکل جدیدی از چیدمان ناوگان فرودگاهی را رقم بزند.
تغییر رفتار مسافران در رزرو، انتخاب سرویس و مدیریت هزینهها
افزایش هزینهها تنها عرضه را تحتتأثیر قرار نداده و رفتار مسافران نیز دستخوش تغییر شده است. دادهها نشان میدهد سه تغییر مهم در ماههای اخیر قابل مشاهده است:
نخست، رشد رزروهای آنلاین جایگزین درخواستهای تلفنی و حضوری شده است. این موضوع سبب شده مسافران پیش از حرکت قیمت دقیقتری داشته باشند و از شگفتیهای قیمتی جلوگیری کنند. این تغییر تقاضا بر تعداد تماسهایی که از طریق تلفن تاکسی فرودگاه امام ثبت میشد نیز مؤثر بوده و بخشی از بار تماسها به سمت رزرو اینترنتی منتقل شده است.
دوم، مسافران حساسیت بیشتری نسبت به نوع خودرو نشان میدهند. انتخابهایی که پیشتر صرفاً بر اساس راحتی و ظرفیت بار انجام میشد، اکنون بر مبنای هزینه و مصرف انرژی نیز صورت میگیرد. افزایش درخواست برای خودروهای کممصرف یا هیبریدی مهمترین نشانه این تغییر رفتار است.
سوم، مسافرتهای بینشهری که از فرودگاه امام آغاز میشود نیز تحت تأثیر قرار گرفته است. رزرو تاکسی فرودگاه امام به شهرستان، که معمولاً برای سفرهای طولانیتر انتخاب میشود، اکنون با بررسی دقیقتر قیمت و زمان سفر انجام میشود؛ زیرا هزینه سوخت برای مسیرهای بینشهری تأثیر دوچندان دارد.
بازار در حال تجربه یک دگرگونی فناورانه است
افزایش قیمت سوخت، به شکلی ناخواسته موتور محرک استفاده از فناوری در حملونقل شده است. رانندگان بیشتر به سامانههای مسیریابی، مدیریت مصرف سوخت، زمانبندی و رزرو آنلاین متکی شدهاند. بررسی روند سهماهه نشان میدهد تعداد سفرهایی که از طریق پلتفرمهای هوشمند رزرو شدهاند، طی زمستان امسال حدود ۲۰ درصد رشد داشته است.
یکی از موضوعاتی که اخیراً توجه فعالان این حوزه را جلب کرده، ورود سرویسهای کممصرف و برقی است. بسیاری از کارشناسان معتقدند اگر زیرساختهای لازم فراهم شود، سهم خودروهای برقی در حملونقل فرودگاهی میتواند طی سه سال آینده رشد قابلتوجهی داشته باشد. در همین روند، مفهوم تاکسی برقی فرودگاه امام بهعنوان یک سناریوی محتمل در حال طرح شدن است؛ سناریویی که هم به کاهش هزینههای بلندمدت و هم کاهش آلایندگی کمک میکند.
صدای کارشناسان: ناوگان فرودگاهی در آستانه یک بازآرایی جدید
به نقل از پرشیا تاکسی یکی از مدیران یک پلتفرم فعال در مسیرهای فرودگاهی در گفتوگویی غیررسمی توضیح میدهد که افزایش قیمت سوخت، اگرچه فشار فوری ایجاد کرده، اما موجب حرفهایتر شدن بازار شده است. او میگوید: «رانندگان اکنون دقیقتر مصرف سوخت، نوع خودرو و وضعیت مسیر را بررسی میکنند. مسافران نیز ترجیح میدهند پیش از حرکت قیمت مشخصی دریافت کنند. این همگرایی رفتار، باعث شده کیفیت سرویسها بهتدریج افزایش یابد.»
به گفته او، رشد تقاضا برای خودروهای کممصرف، افزایش رزروهای قطعی، و کاهش درخواست سرویسهای لحظهای سه تغییر بزرگ بازار طی ماههای اخیر بوده است. او معتقد است اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، ناوگان فرودگاهی طی یکسال آینده ترکیب متفاوتی از خودروها خواهد داشت و سهم خودروهای پرمصرف کاهش مییابد.
بازار فرودگاهی و آیندهای که با سوخت گرانتر ترسیم میشود
افزایش هزینه انرژی در کشورهای مختلف اغلب نقطه شروع یک دگرگونی گسترده در صنعت حملونقل بوده است. تجربه اروپا در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ نشان میدهد که رشد قیمت بنزین و گازوئیل، نهتنها رفتار مصرفکننده، بلکه طراحی ناوگان و زیرساختهای شهری را نیز متحول میکند. این الگو اکنون در ایران نیز قابل مشاهده است. با بالا رفتن قیمت سوخت، شرکتها، رانندگان و مسافران هرکدام روش تازهای برای مدیریت هزینهها پیدا کردهاند و مسیرهای فرودگاهی بهعنوان یکی از حساسترین نقاط حملونقل، سریعتر از دیگر بخشها در حال واکنش هستند.
در ماههای اخیر، مدل درآمدی ناوگان فرودگاهی بیش از گذشته به «بهینهسازی مصرف» وابسته شده است. رانندگان پیش از پذیرش سفر، مسیر، ترافیک احتمالی و هزینه نهایی را دقیقتر ارزیابی میکنند. این رفتاری است که پیش از افزایش قیمت سوخت کمتر دیده میشد. گزارشها نشان میدهد در ساعات پرترافیک، رانندگان تمایل کمتری برای انجام سفرهای فرودگاهی دارند مگر آنکه رزرو قطعی باشد. این موضوع بر توزیع عرضه تأثیر گذاشته و نوسان تقاضا را برجستهتر کرده است.
در سمت تقاضا نیز شرایط مشابهی شکل گرفته است. مسافرانی که مسیر فرودگاه را معمولاً بدون محاسبه دقیق طی میکردند، اکنون سفر خود را بهصورت برنامهریزیشده انجام میدهند. دادههای تجربی نشان میدهد تعداد سفارشی که بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت پیش از حرکت ثبت میشود نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است. این وضعیت نشان میدهد سفر فرودگاهی از یک «سفر لحظهای» به یک «سفر برنامهریزیشده» در حال تغییر است.
تغییرات زیرپوستی در ساختار ناوگان؛ از انتخاب خودرو تا مدیریت هزینه
چرخش بازار تنها به رفتار مسافر یا افزایش نرخ سوخت محدود نیست. رانندگان اکنون با واقعیت جدیدی روبهرو هستند: خودروهای پرمصرف، توان رقابت گذشته را ندارند. کاهش تقاضا برای سفرهای لوکستر—که عمدتاً با خودروهای بزرگ انجام میشد—بازار را به سمت ناوگان سبکتر سوق داده است. کمتر رانندهای تمایل دارد مسیر طولانی فرودگاه را با خودروهای پرمصرف طی کند، مگر آنکه قیمت نهایی سفر این هزینه را جبران کند.
در مقابل، خودروهای کممصرف بهتدریج تبدیل به انرژی محرک بازار شدهاند. بخش قابل توجهی از رانندگان گزارش کردهاند که با تنظیم سرعت، استفاده از مسیرهای بهینه و انجام سفر در ساعات کمترافیک، میتوانند هزینه تمامشده را تا ۱۰ درصد کاهش دهند. اگرچه این رقم در مقیاس فردی کوچک به نظر میرسد، اما برای ناوگانی که روزانه چندین مسیر فرودگاهی انجام میدهد، اثر قابل توجهی دارد.
تحلیلها نشان میدهد که اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، طی دو تا سه سال آینده ترکیب ناوگان فرودگاهی دستخوش تغییر جدی خواهد شد. خودروهای کممصرف، هیبریدی یا مدلهای جدید که استاندارد مصرف سوخت پایینتری دارند، سهم بیشتری به دست میآورند. همزمان، احتمالاً بخشی از خودروهای قدیمی یا پرمصرف، بازار فرودگاهی را ترک خواهند کرد.
افزایش تمایل به شفافیت قیمت؛ مسافران به دنبال عدد قطعی هستند
یکی از پیامدهای مستقیم افزایش هزینههای انرژی، حساسیت بیشتر نسبت به قیمت است. در گزارشهای میدانی، مسافران بهطور مشترک به یک نکته اشاره کردهاند: «میخواهیم پیش از حرکت، عدد نهایی سفر را بدانیم.» همین انتظار ساده باعث رشد قابلتوجه رزروهای آنلاین و کاهش درخواست سرویسهای لحظهای شده است.
مسافران اکنون قیمت را با شاخصهایی مانند زمان سفر، تعداد چمدانها، نوع خودرو و مسیرهای جایگزین مقایسه میکنند. در گذشته، این میزان از توجه تنها در سفرهای بینشهری دیده میشد، اما اکنون حتی برای مسیرهای کوتاهتر نیز رایج شده است. دادههای رفتاری نشان میدهد:
- مسافران خانوادگی به خودروهای جادار اما کممصرف تمایل بیشتری پیدا کردهاند.
- مسافران بیزینسی بهدنبال سرویسهای زمانبندیشده و بدون تأخیر هستند.
- مسافران تکنفره بیش از گذشته بهینهبودن هزینه را در اولویت قرار میدهند.
این تفاوتها نشان میدهد بازار فرودگاهی به سمت «سفارشیسازی مبتنی بر نیاز» حرکت میکند—روندی که پیش از این بیشتر در بازارهای بینالمللی مشاهده میشد.
سفرهای بینشهریِ منشأ گرفته از فرودگاه؛ تغییر در رفتار و محاسبه هزینه
فرودگاه امام یکی از کانونهایی است که سفرهای بینشهری از آن آغاز میشود. مسافران پروازهای خارجی بهویژه در ساعات نیمهشب، پس از خروج از فرودگاه مسیرهای طولانی به سمت استانهای دیگر را طی میکنند. افزایش قیمت سوخت بهطور طبیعی بر این بخش نیز فشار زیادی وارد کرده است.
تحلیلها نشان میدهد مسافرانی که سفر بینشهری خود را بهصورت مستقیم از فرودگاه آغاز میکنند، اکنون زمان و مسیر حرکت خود را دقیقتر میسنجند. در سال گذشته، بسیاری از این سفرها بدون رزرو قبلی انجام میشد، اما اکنون بخش قابل توجهی از مسافران پیش از پرواز، مسیر بازگشت خود را رزرو میکنند. این تغییر رفتاری، محاسبه هزینهها را برای مسافر و راننده شفافتر کرده و احتمال اختلاف قیمتی در لحظه سفر را کاهش داده است.
فناوری چگونه بازی را تغییر میدهد؟
پیشران اصلی بازار در شرایط کنونی، فناوری است. هرچه قیمت سوخت بیشتر رشد میکند، نیاز به ابزارهای هوشمند برای مدیریت مصرف، برنامهریزی زمانبندی و کاهش خطاها افزایش مییابد. این وضعیت یک پیام روشن برای فعالان بازار دارد:
«بازاری که به فناوری تکیه نکند، قدرت رقابت را از دست خواهد داد.»
سامانههای رزرو آنلاین، مسیریابی پیشرفته و مدیریت هوشمند مصرف سوخت، سه تکنولوژی هستند که بیشترین اثر را در تغییر رفتار ناوگان داشتهاند. رانندگان از طریق این ابزارها میتوانند مسیرهای کمترافیکتر را انتخاب کنند و مصرف سوخت را تا حدی کاهش دهند. مسافران نیز از طریق همین پلتفرمها، زمان حرکت، نوع خودرو و قیمت را با دقت بیشتری انتخاب میکنند.
این چرخه دوطرفه باعث شده سفرهای فرودگاهی نهتنها قابل پیشبینیتر، بلکه از نظر اقتصادی نیز منطقیتر شوند.
سناریوهای آینده؛ از خودروهای کممصرف تا ناوگان برقی
بازار حملونقل در جهان بهسرعت به سمت الکتریکیشدن پیش میرود و ایران نیز از این روند بینصیب نخواهد بود. اگرچه زیرساخت شارژ گسترده هنوز فراهم نشده، اما افزایش قیمت سوخت باعث شده بحث ورود خودروهای برقی به مسیرهای فرودگاهی جدیتر مطرح شود.
کارشناسان معتقدند اگر صرفه اقتصادی خودروهای برقی برای رانندگان تثبیت شود، این ناوگان میتواند طی پنج سال آینده سهم قابل توجهی از بازار را به دست آورد.
چند دلیل مهم برای این موضوع مطرح شده است:
- هزینه سوخت خودروهای برقی در مقایسه با بنزینی بهشدت کمتر است.
- سرویسهای فرودگاهی مسافتی نسبتاً ثابت دارند و امکان برنامهریزی شارژ را افزایش میدهند.
- کاهش آلودگی هوا در محدوده شهری، جذابیت سرمایهگذاری در این بخش را بالا میبرد.
در چنین چشماندازی، مسیر فرودگاه امام میتواند یکی از نخستین نقاطی باشد که ناوگان برقی بهصورت گسترده در آن فعالیت میکند. اگر زیرساختها آماده باشد، بهکارگیری خودروهای کممصرف و برقی میتواند فشار هزینهای بر مسافران و رانندگان را در بلندمدت کاهش دهد.
افزایش رقابت؛ کیفیت خدمات تعیینکننده خواهد بود
بازاری که تحت فشار قیمت سوخت قرار دارد، تنها با یک عامل بقا پیدا میکند: کیفیت.
نوسان هزینهها باعث نمیشود مسافر از توقعات خود عقبنشینی کند. مسافر همچنان انتظار دارد:
- خودرو تمیز و ایمن باشد،
- راننده مسیر را بهطور دقیق بشناسد،
- سفر بدون تأخیر انجام شود،
- قیمت پیش از حرکت اعلام شده باشد.
افزایش رقابت، شرکتها و ناوگانهای فعال در مسیر فرودگاهی را وادار کرده که فرآیندهای خود را دقیقتر و حرفهایتر اجرا کنند. در نتیجه، سفر فرودگاهی از یک «سرویس ساده» به یک «خدمت تخصصی» تبدیل شده است. این روند احتمالاً در سال آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد.
جمعبندی
افزایش قیمت سوخت موجب شد بازار حملونقل فرودگاهی وارد مرحلهای تازه شود؛ مرحلهای که در آن رفتار مسافران، شیوه کار ناوگان و مدل قیمتگذاری همگی در حال بازتعریفاند. مسافران نسبت به شفافیت قیمت و رزرو قطعی حساستر شدهاند و رانندگان نیز مصرف سوخت و نوع خودرو را جدیتر از گذشته در تصمیمگیری لحاظ میکنند. روندهای مشاهدهشده نشان میدهد بازار فرودگاهی به سمت استفاده بیشتر از فناوری، کاهش مصرف انرژی و رقابت بر محور کیفیت حرکت میکند. مسیر فرودگاه امام اکنون در حال تجربه یک دوره گذار است؛ دورهای که هم چالشهای جدید هم فرصتهایی برای شکلگیری ناوگان کارآمدتر و خدمات پیشبینیپذیرتر به همراه دارد.
