بازنشستگی جنگنده میگ-21 در هند؛ پایان یک افسانه و آغاز یک شکاف

به گزارش اکوایران، جنگنده‌های میگ-21 (MiG-21) پس از شش دهه خدمت قرار است که در تاریخ 26 سپتامبر 2025 در هند بازنشسته شوند.

این جنگنده‌ها از دهه 1960 میلادی وارد نیروی هوایی هند شدند و نقش مهمی در تاریخچه نظامی این کشور ایفا کردند. از جنگ‌های هند و پاکستان گرفته تا عملیات اخیرا مقابل اسلام‌آبادِ پاکستان، جنگنده‌های میگ-21 یک عضو نظامی ثابت بودند. البته این جنگنده‌ها به همان اندازه که به هند قدرت دادند، دلیل سقوط‌های مرگبار هم بودند که جان صدها خلبان و غیرنظامی را هم گرفت.

میگ-21؛ ستون فقرات نیروی هوایی هند

سال 1963 بود که هند در جنگ مرزی مقابل چین، شکست خورد و تصمیم گرفت جنگنده‌هایی را وارد سیستم نظامی خود کند و همان زمان بود که میگ-21 را وارد کرد. حدود 900 فروند از این جنگنده که بسیاری از آن‌ها تحت لیسانس شوروی بودند در هند ساخته شدند.

رهگیری سبک جزو نقش‌های این جنگنده بود. همچنین در درگیری‌ها نزدیک جنگنده‌ها (Dogfigh) هم می‌توانست حرفی برای گفتن داشته باشد. این جنگنده نسخه‌های ارتقایافته هم دارد برای مثال MiG-21 Bison با رادارهای پیشرفته برای نبردهای فراتر از دید به کار رفت. در جنگ 1971 با پاکستان هم چندین هواپیمای پاکستانی از طریق این جنگنده سرنگون شدند که جزو اصلی‌ترین افتخاراتش است.

«تابوت پرنده»؛ چرا میگ-21 پرخطر بود؟

تاریخ میگ-21 با افتخارات زیادی همراه است اما در عین حال، معایب فنی بزرگی هم دارد. برای مثال، طراحی بال و موتور توربوجب آن تنها در سرعت‌های بالا بیشترین کارایی را دارد.

سرعت پایین این جنگنده هنگام فرود می‌تواند منجر به مرگ سرنشین‌ها شود. این جنگنده بیش از 400 سقوط را طی 60 سال به ثبت رسانده که منجر به جان باختن 200 خلبان و 60 غیرنظامی شده است. به همین دلیل به آن لقب تابوت پرنده را داده‌اند. آخرین سقوط آن هم در سال 2023 بود که منجر به مرگ سه روستایی شد.

نقش میگ-21 در جنگ‌های معاصر

در سال 2019 در جریان درگیری هوایی هند با پاکستان، یک فروند میگ-21 از طریق یک اف-16 پاکستانی سرنگون شد. خلبان آن را به اسارت گرفتند که بعدا قهرمانانه به کشور بازگشت.

جنگنده میگ-21 در سلا‌های 2023 و 2025 هم همچنان در عملیات علیه پاکستان به کار گرفته شد اما در برابر جنگنده‌های مدرن به شدت آسیب‌پذیر بود.

چرا میگ-21 در هند، دیر بازنشسته شد؟

قرار بود هند از دهه 1990 میلادی میگ‌ها را جایگزین کند. با این حال، پروژه بومی برای جایگزینی به تاخیر افتاد. به صورت کلی هندی‌ها تمایلی به بهبود نیروی هوایی خود از طریق جنگنده‌های بومی نداشتند.

سرمایه‌گذاری‌ها در هند به سمت ارتقای میراژ-2000 رفت و همچنین سروکله میگ-29 و رافال فرانسوی هم پیدا شد. در نتیجه ناوگان هند ترکیبی ناهمگون از جنگنده‌های قدیمی و مدرن باقی ماند.

این مسئله شکافی را هم در ناوگان هوایی هند ایجاد کرده است. برای مثال یک جنگنده رافال می‌تواند جای چند میگ را در هند پر کند اما هند تعداد کمی از این جنگنده‌ها را دارد.

علاوه بر آن، چین در حال حاضر تقریبا سه برابر هند جنگنده دارد؛ این نسبت از یک دهه قبل، بدتر شده و عقب‌گرد هند را نشان می‌دهد. در صورت درگیری هم‌زمان هند با چین و پاکستان، این مسئله بی‌تردید می‌تواند مشکل‌ساز شود.

بازنشستگی میگ-21 پایان یک عصر برای نیروی هوایی هند است. این جنگنده نماد ورود هند به دنیای پرواز مافوق‌صوت بود و خاطرات تلخ و شیرین زیادی را در تاریه نظامی این کشور به جا گذاشت. اکنون جای خالی میگ-21 را هیچ چیزی پر نمی‌کند و هند با شکافی عمیق نسبت به رقبای خود در منطقه مواجه خواهد شد.

در ویدیوی بالا تصاویری از جنگنده میگ-21 آورده شده که اکنون در حال بازنشستگی در هند است.